REKLAMY
katapulta

Machina miotająca kamienne pociski, używana w starożytności i średniowieczu.

Jej działanie oparte było na wykorzystaniu siły sprężystości skumulowanej w skręconych powrozach z włosia lub włókna.

Powstanie katapulty wiąże się ponoć z szerokim programem udoskonalenia uzbrojenia jaki podjął Dionizjos Starszy, władca Syrakuz (Sycylia) w 399 roku p.n.e., przy udziale specjalistów z różnych państw greckich. Użył on katapulty przy obleganiu Motii oraz przeciw Kartagińczykom.


REKLAMY

Pierwsze katapulty przypominały w zasadzie wielkie kusze i wyrzucały wielkie strzały. Zasadniczym ich elementem konstrukcyjnym był potężny łuk, w późniejszych czasach sporządzany czasem nawet ze stali. Stosowano te katapulty przeciw celom żywym. Użycie kołowrotu do napinania cięciwy katapulty umożliwiło im osiąganie donośności do około 500 metrów (balista).

model katapultyPod koniec IV wieku p.n.e. pojawiły się katapulty wyrzucające wielkie pociski kamienne lub ceglane (o ciężarze około 30 kilogramów i donośności do 200 metrów), przeznaczone do zwalczania dużych obiektów, jak okręty, wieże oblężnicze itp.
Pierwsza wiadomość o tego rodzaju broni dotyczy oblężenia Tyru przez Aleksandra Macedońskiego (332 rok p.n.e.).
W morskich potyczkach używano niekiedy jako pocisku sieci wypełnionej kamieniami - okręt trafiony takim ładunkiem w żagiel zazwyczaj się przewracał.

W ciągu III wieku p.n.e. pojawił się nowy typ katapulty, w którym łuk zastąpiony został przez parę sztywnych ramion miotających, a energii dostarczyły motki skręconych strun (czasami nawet włosów ludzkich). Te katapulty rozpowszechniły się w czasach rzymskich. Ich zasięg rażenia przewyższał donośność katapult łukowych. Rzymianie najczęściej stosowali tzw. onager (łacińska nazwa dzikiego osła azjatyckiego, który atakuje, wierzgając obiema tylnymi nogami), wyposażony w "łyżkę" na sztywnym ramieniu, wyrzucającą kamienny pocisk.
Opracowano wtedy dokładne zasady konstruowania katapult, ściśle przestrzegając wzajemnych proporcji poszczególnych ich elementów, opartych o wyniki doświadczeń.

model katapultyWitruwiusz podaje, że ówcześni artylerzyści musieli odznaczać się dobrym słuchem - potrzebne im było do odpowiedniego "strojenia" motków, wg ich dźwięku. Ponieważ motki rozluźniały się, np. pod wpływem wilgoci, specjalne urządzenia służyły do ich naprężania.
Podobno największe katapulty starożytności konstruował Archimedes - podczas obrony Syrakuz obleganych przez Rzymian w 212 roku p.n.e. miały miotać pociski o ciężarze do 250 kilogramów na odległość nawet kilkuset metrów.
Mechanik i wynalazca aleksandryjski, Ktesibios (III wiek p.n.e.) projektował katapulty oparte na działaniu strun metalowych, lub sprężonego powietrza, ale pomysły te nigdy nie doczekały się realizacji.

W XII wieku w Hiszpanii pojawił się trebusz - katapulta z przeciwwagą - który przywędrował do Europy prawdopodobnie ze Wschodu za sprawą Arabów.

W Polsce używano machin miotających od początku XI wieku (obrona Niemczy 1017 rok).
katapulta pomysłu Leonardo da VinciKatapulty zostały wyparte z uzbrojenia armii europejskich przez działa prochowe, ale sporadycznie konstruowano je jeszcze w okresie odrodzenia.
Z tych czasów zachowały się projekty rozmaitych wymyślnych katapult pozostawione przez wybitnych inżynierów, m.in. Leonarda da Vinci  

Ciekawostka:
 W czasie I wojny światowej katapulta znalazła zastosowanie podczas walk pozycyjnych. Przy jej pomocy miotano granaty ręczne i inne materiały palne na nieprzyjacielskie okopy strzeleckie.

Na podstawie: Encyklopedii odkryć i wynalazków

Znaki drogowe | Karta rowerowa | Karta rowerowa - to proste | Wiersze miłosne | 1000 pytań | Naj naj naj